Yerel mahkemelerin Anayasa Mahkemesi (AYM) kararlarını yerine getirmekte direnç gösterdiği dava dosyalarından biri olan “Behzet Çakar ve diğerleri” dosyasında, AYM kararına direnen Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi’ne “hukuk dersi” niteliğinde yeni bir karara imza attı.

 

Bitlis’in Tatvan ilçesinde 1994 yılında gözaltına alınan Behzet Çakar, Erdoğan Yakışan ve Ümit Işık, avukatları olmadan yapılan emniyet ve savcılık sorgularının ardından "PKK üyesi" oldukları ve bazı eylemlere katıldıkları iddiasıyla tutuklandı. Haklarında Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde (DGM) açılan davada Işık ve Yakışan müebbet hapse mahkum edilirken, Çakar ise 18 yıl 11 ay hapis cezası verildi.

 

AYM 'İHLAL VAR' DEDİ

 

2003-2007 yılları arasında tahliye edilen her üç sanık hakkındaki kararlar, Yargıtay tarafından bozuldu. Kapatılan Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yeniden yapılan yargılama sonucunda Yakışan ve Işık’a yeniden müebbet, Çakar ise “örgüt üyeliği” suçundan 12,5 yıl hapse mahkum edildi. Bu cezaların Yargıtay’ca onanması üzerine avukat Neşet Girasun, müvekkillerinin avukatları olmadan sorguları yapılıp mahkûm edildikleri gerekçesiyle AYM'ye başvurup, “yeniden yargılama” talebinde bulundu. AYM, 13 Eylül 2018’de aldığı kararında talebi yerinde bularak “yargılanma haklarının ihlal edildiği’ gerekçesiyle başvurucuların ilişkin yargılamanın yenilenmesine karar verdi. 

 

MAHKEME KARARA DİRENDİ

 

Bu karar üzerine yargılanmanın yenilenmesi ve başvurucular hakkındaki mahkûmiyet hükümlerinin infazların durdurulması talebiyle Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvuru yapıldı. Fakat mahkeme, CMK 321/1 maddesinin “Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına ve durdurulmasına karar verebilir” hükmünün mahkemeye “takdir hakkı” tanıdığını savunarak, AYM kararını uygulamadı. 

 

AYM'YE İKİNCİ BAŞVURU

 

Yerel mahkemenin karara direnmesi üzerine başvurular, 16 Ocak 2019’da yeniden AYM’ye başvurdu. Yeniden başlanan yargılamada, avukatının talebi üzerine 10 Eylül 2019’da infazı durdurularak tahliye edilen Çakar’ın dosyasının ayrılmasına karar verildi.

 

Daha önce alınan kararın yerel mahkemece uygulamaması nedeniyle ikinci kez yapılan başvuruyu inceleyen AYM, başvuruculardan Işık ve Yakışan’ın, başvuruda bulunulan tarihte yurt dışında olup, haklarında yakalama emri çıkarılmış olması nedeniyle iki başvurucu için bu aşamada fiziksel özgürlüklerinden yoksun bırakılmasının söz konusu olmadığını ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkına müdahalede bulunulmaması nedeniyle başvurularının reddine karar kıldı. 

 

AYM, Behzet Çakar’a ilişkin ise daha önce verdiği Şahin Alpay, Enis Berberoğlu gibi diğer bazı kararları hatırlatarak, “Başvuru konusu olayda çözümlenmesi gereken temel meselenin verilen bir ihlal karan üzerine yenilenen yargılamada infazın durdurulmamasının kişi hürriyeti ve güvenli hakkını ihlal edip etmediğidir” olduğunun altını çizdi.

 

Kararda bu hususta "Başvuruya konu olayda Anayasa Mahkemesince verilen ihlal kararında adil yargılanma hakkının güvenceleri arasında yer alan müdafi yardımından yararlanma hakkıyla bağlantılı olarak hakkaniyete uygun yargılanma hakkına riayet edilmediği tespit edilmiştir. Ayrıca Anayasa Mahkemesi anılan kararda ihlalin giderimi bağlamında yeniden yargılama ile birlikte derece mahkemesinin başvuruya konu hükmü ortadan kaldırması gerektiğine de karar vermiştir. Bu kapsamda derece mahkemesince yapılması gereken öncelikle ihlale yol açan mahkeme kararının ortadan kaldırılması ve ihlal sonucuna uygun yeni bir karar verilmesinden ibarettir” denildi. 

 

'MAHKEMENİN TAKDİR YETKİSİ YOK'

 

Anayasa Mahkemesince ihlalin sona erdirilmesi için ihlale konu mahkûmiyet hükmünün ortadan kaldırılması gerektiğine dair bir belirlemenin yapıldığı durumlarda derece mahkemelerinin ihlal kararı üzerine yeniden yapılacak yargılamada önceki kararın kaldırılması hususunda herhangi bir "takdir yetkisi bulunmadığının" altını çizen AYM, “Derece mahkemesi AYM ihlal kararında belirttiği doğrultuda ihlalin sonuçlarını gidermek için gereken işlemleri yapmak ve bu çerçevede ihlal kararında belirtildiği üzere önceki kararı kaldırmak durumundadır” diyerek, kararın tartışmasız olduğuna hükmetti. 

 

İhlal kararı gereğince yapılan yeniden yargılama kapsamında hükmün ortadan kaldırılması yönünde verilecek olan kararın bir sonucu olarak artık dayanağı kalmayan hükme bağlı tutunmanın sonlandırılması gerektiğinin bir zorunluluk teşkil ettiğinin  "izahtan vareste" olduğu vurgulayan AYM kararında "Sonuç olarak derece mahkemesince AYM'nin vermiş olduğu önceki ihlal kararı doğrultusunda hükmün ortadan kaldırılarak dayanağı kalmayan hükme bağlı tutunmanın sonlandırılması (yani infazın durdurulması) yönünde karar verilmesi gerekirken infazın durdurulması talebinin reddedilmesi ve belli bir süre de olsa hükme bağlı olarak başvurucunun özgürlüğünün kısıtlanmaya devam edilmesi Anayasa'nın 19. maddesinde güvence altına alınan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkına aykırı bir müdahale teşkil etmektedir” denildi.

 

TAZMİNAT ÖDENECEK

 

AYM,  bu nedenlerle başvurucu Behzet Çakar’ın kişi hürriyeti ve güvenliği hakkına yönelik müdahale edilmiş olması dolayısıyla 40 bin TL manevi tazminat ödenmesi, 3 bin 964,60 TL’lik yargılama giderinin de Çakar’a ödenmesine hükmetti.

 

Daha önce verdiği ihlal kararına direnen yerel mahkemenin infazına devam ettiği Behzat Çakar’ın “kişi hak ve hürriyetinin ihlal edildiğine” karar verdi. Mahkeme, Çakar’a 40 bin manevi tazminat ödenip, yargılama giderlerinin karşılanmasına da hükmetti.

 

MA / Ömer Çelik