WAN - Her sokağı mobese ile izlenen ve onlarca arama noktasının bulunduğu Wan'da, tonlarca uyuşturucu madde girip, çıkıyor. Verilere göre, kentte madde kullananların sayısı her geçen gün artarken, son 5 yıl içinde 14 ton 925 kilo uyuşturucu madde yakalandı.

 

Kürdistan kentlerinde son yıllarda uygulanan özel savaş politikaları nedeniyle uyuşturucu madde kullanımı arttı. Yapılan araştırmalara göre, kimi kentlerde madde kullanım yaşı 10-12’ye kadar iniyor. Uyuşturucu kullanımı ve ticaretinin yoğun olduğu kentlerden biri de İran’a sınır olan Wan. “Güvenlik” adı altında 7/24 mobese kameralarıyla izlenen kentte, madde kullanımı ise her geçen gün artıyor.

 

Kentte madde kullanımına dönük yapılan araştırmalarda, uyuşturucuya başlama yaşının 15-25  aralığında olduğu kaydedildi. Kent genelinde iki radarlı, 22 radarsız olmak üzere toplam 24 trafik “denetim noktası” aktif olarak çalışıyor. Yine İl Jandarma Komutanlığı'nın 11’i “yol kontrol” noktası ile 65 “şok yol” kontrol noktası bulunuyor. İlçelere girişlerde de hem jandarma hem de polis “kontrol” noktaları mevcut. “Güvenlik” önlemlerinin bu kadar yoğun olduğu kentte, uyuşturucu kullanımı ve “ticaretinin” yaygın olması dikkat çekiyor.

 

GEÇİŞ GÜZERGAHI

 

Wan, son yıllarda Afganistan ve İran’da üretilen uyuşturucunun Avrupa'ya olan sevkiyatında önemli geçiş noktalarından biri haline geldi. İran ile 294 kilometre uzunluğunda bir sınır hattına sahip olan Wan, Afganistan'da üretilen uyuşturucunun sevkiyatında önemli geçiş noktalarından biri olarak görülüyor.

 

DUVAR, TEL, KAMERALAR, HENDEKLER

 

Resmi verilere göre, Wan-İran sınırına son 4 yılda 346 kilometre hendek kazıldı, (duvarın önüne kazılan hendeklerin genişliği 4 metre, uzunluğu 4 metre) yaklaşık 173 kilometre de duvar örüldü. Duvarın üstü de dikenli telle kapatıldı. Sınırdaki, haberleşme ve gözetleme olmak üzere 103 elektro optik kulelerin büyük bir bölümüne elektrik ve gerekli alt yapısı da tamamlandı. 75 lego ve 17 monoblok kulenin de tamamlanmasıyla toplam 210 kule ile sınır hattı “sürekli kontrol” altında tutuluyor. Tüm bunlara rağmen her yıl İran ve Afganistan’dan tonlarca uyuşturucu madde Wan’a sokuluyor.

 

Sınırda bulunan Wan'ın Ebex (Çaldıran) ilçesi bu rotanın merkezi konumunda. Yapılan araştırmalarda bazı şahıslar "sınırlardan" rahatlıkla geçerek uyuşturucu madde ticaretini yapıyor. Madde ticaretiyle uğraşan şahısların bu yollarla da kilolarca uyuşturucuyu piyasaya sunduğu biliniyor. Keza Van Valiliği’nin 3 Temmuz 2021’de yaptığı açıklamada, hudut birlikleri yaptığı devriyede Ebex'ın sınır köylerinde düzenlenen bir operasyonda 3 şahısın görüldüğü ve bunların arkalarında 80 paket hâlinde 41 kilogram eroin bıraktığı kaydedildi.

 

TÜİK VERİLERİ PAYLAŞMIYOR

 

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 1 Ağustos 2025 yılında yayınladığı 2024 raporuna göre ülke genelinde yüzde 8,2'si uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıp satıyor.

 

Mobese kameraları suçun görünür biçimlerini kaydetmezken, uyuşturucu ticaretinin büyük bir bölümü daha ince, insan ilişkilerine dayalı ve gizli ağlar üzerinden yürütülüyor. Uzmanlar, bilişim tabanlı takipten ziyade toplum temelli müdahaleler, gençlere yönelik koruyucu programlar ve bağımlılara yönelik uygun, erişilebilir tedavi hizmetlerinin artırılmasını öneriyorlar.

 

UYUŞTURUCU VERİLERİ

 

Van İl Emniyet Müdürlüğünün Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğünün son 5 yıl içinde uyuşturucu tacirlerine yaptığı operasyonlar ve el konulan uyuşturucu ise bu durumu bir kez daha gözler önüne seriyor. Narkotik Suçlarla Mücadele birimi kentte 2021 yılında 467 operasyon düzenledi. Yaklaşık 5 ton 790 kilo 856 gram uyuşturucuya el konuldu. 2022 yılında ise bin 577 operasyon yapıldı. 3 ton 603 kilo 980 gram uyuşturucu ele geçirildi. 2023 yılında yapılan operasyonlarında 4 ton 600 kilo esrar ele geçirildi. Aynı operasyonlarda, 6 binden fazla uyarıcı ve sentetik hapın ele geçirildiği de kaydedildi.

 

2024 yılında düzenlenen bin 103 operasyonda toplamda 722 kilogram uyuşturucu ele geçirdi. 2025 yılında 210,5 kg uyuşturucu madde ele geçirildi. Uyuşturucu maddeler genelde, metafetamin, esrar, eroin, skunk, kannabinoid, kristal haplar olarak ele geçiriliyor.

 

4 BİN KİŞİ HAKKINDA İŞLEM

 

5 yıl içerisinde 4 bin 80 kişi hakkında da uyuşturucu madde nedeniyle emniyet ve jandarma tarafından işlem yapıldı. Uzmanlar, bu verilerin sadece ele geçirilen ve belli ihbarlar sonucunda yapılan operasyonları kapsadığını belirtiyor. Yakalanmayan ve piyasaya sunulan uyuşturucunun bunun  kat be kat daha fazlası olduğunu söylüyor. 2020 yılında kentte yapılan operasyonlarda bin 735 kişi gözaltına alındı. 2022 yılında 2 bin 123 kişi, 2023 yılında 114 kişi,  2024 yılının 7-13 Ekim tarihleri arasında düzenlenen operasyonda 11 şüpheli gözaltına alındı. 2025 yılının 27 Haziran-3 Temmuz tarihleri arasında yapılan operasyonda 42 şüpheli gözaltına alındı. 2025 yılının 8-21 Ağustos'ta ise 55 kişi gözaltına alındı.

 

TEDAVİ MERKEZLERİ İHTİYACI KARŞILAMIYOR

 

Van İl Emniyet Müdürlüğü'nün verilerine göre kent genelinde 15 bin madde bağımlısı bulunuyor. Ancak bu madde bağımlılarını tedavi edecek yeteri kadar alan bulunmazken, kent genelinde sadece bir Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi (AMATEM) ve Çocuk Ergen Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi (ÇEMATEM) merkezi bulunuyor. Söz konusu tedavi merkezi ise kent merkezine 13 kilometre uzaklıkta bulunurken, merkezlerin yetersizliği, toplumsal damgalama ve ekonomik yönelimler gençleri tekrar riskli durumlara itiyor. 

 

 MA / Zeynep Durgut