Ji MED TUHAD-FED û OHD’ê rapor: 631 girtiyên nexweş hene

  • rojane
  • 15:29 29 Hezîran 2025
  • |

 AMED - MED TUHAD-FED û OHD’ê rapora xwe ya têkildarî 115 girtîgehan parve kir. Di raporê de hate gotin ku 3 hezar û 500 serlêdan ji wan re hatine kirin, 631 girtiyên nexweş hene, 400 girtiyên cezayê muebbeda girankirî lê hatiye birîn bi sala ye di hucreyên yekkesî de tên ragirtin û 359 girtiyên înfaza xwe temam kirin hêj nehatine berdan.  

Federasyona Komeleyên Hiqûqî û Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re ya MED’ê (MED TUHAD-FED) û Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD), rapora xwe ya têkildarî binpêkirinên mafan ên di nava 6 mehan de li 115 girtîgehan hatine kirin, li Naenda Kongreyan a Çand Amedê aşkera dike. Gelek kes tev li daxuyaniyê bûn. 
 
Beriya aşkerakirina raporê, Hevserokê Giştî yê OHD’ê Serhat Çakmak axivî û têkildarî pêvajoya amadekirina raporê agahî da. Çakmak, diyar kir ku yek ji cihên binpêkirinên mafên mirovan lê tên kirin girtîgeh in û got: “Em dibînin ku hêj jî di qada hiqûqê ya birêz Ocaaln de tu qanûn nehatine guhertin. Me li cihên bêhiqûqî lê têk irin xebat meşand. Em bang li rayedaran dikin ku bêhiqûqtiyan bi dawî bikin.” 
 
Piştre jî Sekretera Komîsyona Girtîgehan Navenda Giştî ya OHD’ê Bêrîvan Bekçî rapor xwend. Bêrîvan Bekçî, wiha got: “Binpêkirinên li girtîgehan bi awayekî sîstematîk tên kirin û veguheriye krîzeke giran a mafên mirovan. Ji girtîgehan her roj bi sedan serlêdan ji bo me tên kirin û ev jî asta binpêkirinan nîşan dide. Îşkence û miameleya xerab, cezayên disiplînê yên keyfî, sirgun, astengkirina tehliyeyan, astengkirina tevlibûna çalakiyên civakî, binpêkirina mafê agahîgirtinê, mafê tenduristiyê û hwd. bi awayekî sîstematîk tê binpêkirin û bi vê yekê re girtî terkî mirinê tên kirin. Ev rewş, ne rewşên îstînaî êdî bûne qaîde.” 
 
JI 115 GIRTÎGEHAN 3 HEZAR Û 500 SERLÊDAN 
 
Bêrîvan Bekçî, da zanîn ku rejîma înfazê ya giran ku li Girtîgehên bi Ewlekariya Bilind di meriyetê de ne, hem ji hêla fîzîkî hem jî ji hêla derûnî ve bi xwe re îzolasyoneke giran aniye û wiha domand: “Bi sîstematîkkirina van sepanan re êdî girtîgeh veguherandina mekanîzmayên zextê yên rûmeta mirovan binpê dikin. Bêdengiya li dijî vê rewşê, zemîna mayindebûna vê rewşê bi xwe re tîne. Li seranserî welat ji 115 girtîgehan nêzî 3 hezar û 500 girtiyan serlêdan kirine.” 
 
631 GIRTÎ TÊKOŞÎNA JIYANÊ DIDIN  
 
Binpêkirinên di raporê de wiha hatin rêzkirin: 
 
 “* 631 girtiyên nexweş ên serî li saziya me dan, li dijî sepanên rûmeta mirovan binpê dikin, têkoşîna jiyanê didin. 
 
* Mafên tedawî û peydakirina dermana bi awayekî sîstematîk tên astengkirin, girtî ji bo rastî sepana lêgerîna nava dev û di dema tedawiyê de kelemçekirina destan neyên, neçar tên hiştin ku neçin nexweşxaneyê. 
 
* Şert û mercên nebaş di demekî kin de mirovên saxlem jî dikarin nexweş bikin. Di rewşeke wiha de gelek girtiyên nexweş nayên tedawîkirin, tehliyeyên wan bi keyfî tên astengkirin. Saziya Tipa Edlî gelek caran raporên ‘dikare di girtîgehê de bimîne’ yên ji daneyên zanistî dûr amade dikin û yên rapora ‘nikare di girtîgehê de bimîne’ jî bi hinceta deraqilî ya ‘ji bo civakê xetere ye’ nayên berdan. 
 
TEHLIYEYA 359 GIRTIYAN HATE ASTENGKIRIN
 
* Gelek girtiyên siyasî yên dema înfaza xwe ya yasayî temam kirin, bi hincetên razber û derhiqûqî yên weke ‘poşman nîne’ nayên berdan. Lijneyên Îdare û Çavdêriyê, mîna mekanîzmayên darazê yên paralel dixebitin, bi biryarên keyfî tehliyeyên girtiyan taloq dikn û cara duyemîn cezayê didin girtiyan. Heta niha bi sedan girtiyan ji ber van lijneyan mafê xwe yê tehliyeyê winda kiriye, tehliyeya girtiyên nexweş ên rewşa wan giran jî gelek caran hatine astengkirin. Hêj 359 girtiyên dema înfaza wan qediyaye ji ber van sedaman di girtîgehê de ne. 
 
200 GIRTIYÊN JI ROJAVA Û ROJHILAT
 
* Li girtîgehan nêzî 200 girtiyên ji Rojava û Rojhilat ku ji ‘statuya hemwelatiyê bêpar in’; ji temînkirina parêzeran heta hevdîtinên bi malbatan re, ji her mafên xwe yên sereke bêpar in. Ev kes, di hiqûqa navneteweyî de xwedî statuya ‘kesên bêwelat’ in û li gorî Peyana têkildarî Statuya Kesên Bêwelat a NY’ê jî di bin parastina taybet de ne. Lêbelê sepanên girtîgehê, van girtiyan nexuyayî nîşan dide û mafên wan ên parastin û jiyanê fiîlî ji holê radike. 
 
327 GIRTIYÊN JIN
 
* Li seranserî Tirkiyeyê 327 girtiyên jin ên li 16 girtîgehan tên ragirtin hene. Ev girtî, ji ber avadaniya mêrserwer a rejîma înfazê, hem rastî zexta zayendperestiyê tên hem jî rastî zextên polîtîk tên. Mafên wan ên weke çalakiyên civakî, berhemên hîjyenê, xizmetên tenduristiyê û hevdîtinên bi zarokên xwe re bi awayekî keyfî tên astengkirin; ev rewş ji bo girtiyên jin bi xwe re newekheviyê tîne. Di serî de CEDAW, mafên ji hêla peymanên navneteweyî ve hatine misogerkirin, li girtîgehên Tirkiyeyê bi aşkerayî tên binpêkirin; yasayên înfazê bi nêrîneke mêr esa sigire tên amadekirin. Ji hêla girtiyên jin ên siyasî ve jî pergala înfazê ji cezayê zêdetir, veguherîne qadên şikandina îradeyê û bêdengkirinê. Lewma jî pergala înfazê ya heyî ne tenê newekhev e, di heman demê de bi awayekî aşkera zayendperest û zextker e û weke mekanîzmayeke cezakirinê yê taybet a li dijî hebûna jinan e.  
 
400 GIRTÎ DI HUCREYÊN YEKKESÎ DE NE
 
* Nêzî 400 girtiyên cezayê muebbeda girankirî lê hatiye birîn, bi sala ye di hucreyên yekkesî de tên ragirtin, ji têkiliyên civakî bi temamî hatine îzolekirin. Ev sepan, ne tenê aliyê fîzîkî, her wiha yekparetiya ruhî jî serûbin dike; rûmeta mirovan bi awayekî sîstematîk tê binpêkirin. Ev rewş, bi awayekî aşkera li dijî biryara DMME’yê ya sala 2013’an a Vînter û Yên Din / Qraltiyên Yekbûyî ye. Mafê hêviyê, kesan ne tenê li girtîgehê, di heman demê de kesan ji feraseta cezakirinê ya polîtîk a derve jî diparêze. 
 
AŞTIYA CIVAKΠ
 
Ev rejîma înfazê ya li dijî rêgezên hiqûqa gerdûnî, berhema feraseteke tolhildêr û cihêkar e. Aştiya civakî, herî zêde bi naskirina mafên girtiyan re dest pê dike. Girtîgeh ne tenê eynika rabûrdiyê, her wiha eynika pêşerojê ye jî. Polîtîkaya înfazê ya îro li dijî girtiyên jin, nexweş û siyasî tê meşandin, nîşaneya derketina ji rêgezên dewleta hiqûqê û zîhniyeta tolhildêr e. Ji bo li gorî ruhê pêvajoya bi banga birêz Abdullah Ocalan dest pê kirî be, divê gava ewil li girtîgehan were avêtin. Wekheviya di înfazê de, rêzgirtina li rûmeta mirovan, naskirina mafê hêviyê û bidawîkirina sepanên hiqûqa dijminatiyê ya li dijî girtiyên siyasî, ne tenê meseleyeke edaletê ye, di heman demê de ji bo avakirina zemîna aştiya civakî jî mecbûriyeteke. 
 
Daxuyanî, bi dirûşma “Girtiyên siyasî rûmeta me ne” bi dawî bû. 
 
 

Sernavên din

16/07/2025
16:57 Li dijî êrîşên li ser ziman bertek: Têkoşîna li hemberî înkarê dê bidome
16:37 Şewata li Îzmîrê hate tefandin
16:28 Ji ber deynê qeyûm şaredarî hate hecizkirin
14:53 Ji bo serbestberdana Ahmet Ozer serî li dadgeriyê dan
14:37 Ji bo Abdullah Akyuz şîn hate danîn
14:12 Hevdîtina Şandeya Îmraliyê û Bahçelî: Pêdivî bi danûsteninê heye
13:52 Ji bo zentûngehan li pêşiya Meclisê bang kirin: Qanûna dagirkirinê rawestînin
13:43 Îsraîlê ji hewayê ve êrişî Şamê kir
13:29 Hevdîtina Şandeya Îmraliyê û Partiya Gelecekê: Divê her kes hewl bide
13:22 Hevserokên Giştî yên DEM Partiyê li Kandirayê ne
12:23 Hevdîtina Şandeya Îmraliyê ya bi Davûtoglû re dest pê kir
12:21 Li Şemrexê ‘kargeha zarokan’ hate lidarxistin
12:14 SOHR: Li Siwêdayê 248 kes mirine
12:00 Şandeya Îmraliyê: Rola Wezareta Dadê ji bo pêvajoyê girîng e
11:36 Li Elkê 5 herêm hatin qedexekirin
11:35 DEM Partî: Em êrişa li dijî Durzan şermezar dikin
11:19 Şaredarê Şîleyê ji peywirê hat girtin
11:06 Hevdîtina Şandeya Îmraliyê ya bi Wezîrê Dadê re dest pê kir
10:55 Şaredarê Beylîkduzuyê sewqî ATK'ê hat kirin
10:55 Egîtîm Sen: Ji bo perwedehiya bi zimanê dayikê ‘mifredata aştiyê’ pêwîst e
10:42 Li Manîsayê agir bi daristanê ket
10:23 Holloway: Her gaveke tevgera kurd hêvî ye ji bo gelen cîhanê
10:15 Li Agiriyê zêdetirî 100 hevdîtin: Gel li benda sererastkirinên qanûnî ye
09:54 Birayê Aydinê ku çeka xwe îmha kir: Em dixwazin di nav me de be
09:51 TBB dê 'Koma Şopandina Aştiyê û Xebata Tenduristiyê' ava bike
09:38 Ji Arjantînê piştgirî ji bo kampanyaya ‘Ez dixwazim biçim serdana Ocalan’
09:26 Li Zaxoyê êrişî bîrên petrolê hat kirin
09:22 Doza Mîroglûyê bi wesayîta zirxî hat qetilkirin li benda 'bersiva' wezaretê ye
09:20 Li gelek bajaran şewat derket: Jîngeh di xetreyê de ne
09:15 Şahida merasîma dîrokî: Em bi xwe bawer bin
09:00 ROJEVA 16'Ê TÎRMEHA 2025'AN
15/07/2025
16:34 TTB’ê têkildarî pêvajoyê 4 daxwazên lezgîn kir
16:12 Îsraîlê Bekaa bombebaran kir
15:22 Li Zozanên Keprê hevdîtina ‘Civaka Demokratîk’
14:19 Şamê li Suwêdayê agirbest ragihand
14:01 Têkildarî êrişa li ser malbata ku muzîka kurdî guhdar kir doza vekirina Lêkolîna Meclisê
13:58 Rêberê rûhanî yê Durzan: Daxuyaniya ku li ser navê me hatiye dayîn îradeya me temsîl nake
13:09 Li Amedê zarokek ji ber tundiyê jiyana xwe ji dest da
12:51 Li Sûdanê di êrişa li ser gundekî de 48 kes hatin kuştin
12:46 Êrişa li ser malbata ku muzîka kurdî guhdar kir hat şermezarkirin
12:19 Îsraîlê ji hewayê ve êriş bir ser Siwêdayê
11:58 Fransa amadekariya leşkeriya dilxwazî dike
11:43 Agirên li Manîsa û Balikesîrê hatin tefandin
11:27 DEM Partî bi rojeva merasîma dîrokî civiya
11:25 Siyasetmedarê Swîsreyî Pagani: Ji bo pêvajoyê divê raya navneteweyî berpirsiyariyê li xwe bigire
11:13 Hêzên Şamê ketin nava Siwêdayê
10:59 Ji RTUK'ê sedema cezayan: Ewlehî û pergala cemaweriyê
10:40 Li Semsûrê agir bi daristanê ket
10:38 Kaya yê ku ji ber guhdarîkirina stranên Kurdî hatibû derbkirin: Polîsan ji me re got 'hûn terorîst in'
10:33 MA'yê xwe gihand dîmenên ku dema amûrên tibbî yên nexweşxaneyê tên dizîn
10:17 69 kes hatin binçavkirin
10:10 SOLDEP, dê Komîsyona Aştî û Demokrasiyê ava bike
09:29 Behsa hevdîtina bi PJAK'ê re kir: Azadî bi yekîtiya Neteweyî gengaz e
09:27 Mizrakê ku merasîmê şopand: Divê sererastkirinên qanûnî demildest bên pêkanîn
09:24 Ekolojîst: Ji bo rawestandina qirkirina xwezayê ev pêvajo firsend e
09:23 Nagehan Avçîl a OHD'î: Esasgirtina 'mafê hêviyê' dê tevkariyê li pêvajoyê bike
09:22 Hiqûqnas Margaret Owen: Divê Ocalan azad be
09:16 Daxwaza girtiyê nexweş a guhertina qawişê ji ber ‘nûnertî kiriye' hat astengkirin
09:13 Dixwazin sembola bîra civakî Newala Qesaba bi betonê binixumînin
09:13 Daxuyaniya Barrack, planên DYA, Îngilistan û Îsraîlê yên Rojhilata Navînê deşîfre dike
09:05 Tevî îtirazan jî li qada sîtê înşeata pîşesaziyê didome
09:00 ROJEVA 15'Ê TÎRMEHA 2025'AN
14/07/2025
18:09 Şandeya Îmraliyê dê bi Wezîrê Dadê re hevdîtinê bike
16:56 Şandeya Îmraliyê ya DEM Partiyê têkildarî ‘nîşeyên hevdîtinê’ daxuyanî da
16:28 DBP: Divê polîsên ji ber guhdarîkirina stranên Kurdî malbat derb kirin ji kar bên avêtin
16:07 Kongra Star: Temînata Sûriyeyê nenavendîbûna demokratîk e
15:50 Navenda Metroyê: Di 6 mehan de 110 kes hatin binçavkirin
15:49 Ahmet Ozer ji dosyaya ‘lihevkirina bajar’ tehliye bû
14:41 Polîsan 3 kes ji ber stranên Kurdî derb kir, dozger jî xwest bên girtin
14:32 MEBYA-DER’ê li Şirnexê rêveberiya nû hilbijart
14:21 Xwebûn bi manşeta “Destpêka pêvajoya nû” derket
13:27 595 hezar ciwanan bi hêviya perwerde û peydakirina kar koç kirine
13:08 HSD’ê ji bo Siwêdayê banga agirbestê kir
12:59 Rojnamegerê tedawiya penceşêrê dibû jiyana xwe ji dest da
12:53 Şebnem Korur Fîncanci: Divê rêxistinên civaka sivîl jî beşdarî komîsyonê bibin
12:14 PDK û YNK dê îro bicivin
11:50 Tazmînata ji bo leşkerê hatibû kuştin ji malbatên HPG’iyan xwestin
11:27 Palestine Action li Ingilistanê hate qedexekirin: Yasayeke neheq hate derxistin
11:08 Li gundên Cilbya û Bilikayê rojane 270 tonê daran tên birîn
10:39 SOHR: Li Suweydayê 37 kes hatin kuştin
10:36 Li Endonezyayê bi pileya 6.7’ê erdhej çêbû
10:26 DBP, DEVA, SAADET: Divê pêvajoya avakirina komîsyonê û gavên hiqûqî neyê dirêjkirin
09:51 Şewata li Îzmîrê gihîşte rê
09:48 Welatiyên Wanê bangî dewletê kirin: Em ne gotin lê fermiyetê dixwazin
09:45 Li Pirsûsê birîndar bû, di têkoşîna edaletê de hate girtin
09:00 Dîroka hevdîtinê ya Şandeya Îmraliyê ya bi Ozel û Bahçelî re diyar bû
09:00 ROJEVA 14’Ê TÎRMEHA 2025’AN
08:34 Di hevdîtina ‘Civaka Demokratîk’ de li pêşniyarên gel guhdarî kirin
08:34 Şaredarê Şîleyê hate girtin
13/07/2025
21:39 Rêveberiya Xweser têkildarî hevdîtinên bi Şamê re daxuyanî da
21:26 Alçîçek li warê xwe Amedê bi coş hate pêşwazîkirin
17:12 Berxwedana li Hesendînê ya li dijî madenê didome
16:45 Kesên di Komkujiya Pirsûsê de hatin qetilirin dê bên bibîranîn
16:40 Spanyayê Ahmet Dîkmen girt: Xetereya vegerandina li Tirkiyeyê heye
16:39 ‘Elewî û Kurdan li dijî înkarê li ber xwe dan’
16:18 Kesên di Komkujiya Zîlanê de hatin qetilkirin bi bîr anîn
16:10 Li Balikesîrê şewat derket
16:05 Li Zozana Tiloranê hevdîtina ‘Civaka Demokratîk’
15:50 Mala Muze û Çandê ya Qazî Mihemed hate vekirin
15:36 AATUHAY-DER’ê kongreya xwe li dar xist